AIPU HIZTEGIA

Euskaldunok gure lozorrotik esnatu gera.
Jon Etxaide. Alos-torrea, 1949

Gehienetan, gu, euskaldunok, guztiz ezaxolak eta arduragabeak ohi gara geure gauzetarako.
Gabriel Aresti. Zenbait ele samin, 1971

Ongi kantatzen dugu, ongi dantzatzen dugu, gure hizkuntzak ahaiderik ez dazagu, gure kraneoak neurri espezialak ditu, gure odolak halako RH faktore negatiboa daduka. Eta bitartean gure obligazioa bete gabe, gizon eta herri bezala frakaso nardagarri bat izan gara euskaldunak.
Gabriel Aresti. Astos y astokilos (edo aldapa behera arin batean azken pauso bat), 1967

Euskelduna, edana ez badago edo burutik joana, ez da haserrekorra.
Larreko. Euskaraz biraorik ez daiteke, 1921

Ez, ez! Ez dire, eskualdunak, orain lehen baino gehiago azpian ezarriak, ez dire esklabo izanen; inori ez diote ezagutu manatzeko deretxorik.
Agosti Xaho. Espainiako berriak, 1848

Eskualdunak! Nazioa koraje gabeak glorifikatzen dire nagusiak izatea. Eskualdunek ez dute sekula ezagutu. Traituak izan dire, benzituak sekula!
Agosti Xaho. Espainiako berriak, 1848

Berez gara lukur eta esku-eutsiak euskaldunok barneko gure katramila eta auziak gordinki eta ausarki bihotz aratoletatik atera eta irakurlearen gogora aldatzeko.
Andima Ibinagabeitia. Txillardegi, “Leturiaren egunkari ezkutua”, 1957

Elgarretarik gaituztelakotz gaixtakeriaz berextu
erdaldun askok diote beraz odolez girela hustu…
Egin bezate, samur gorrian, sugeak bezenbat hixtu
gure bihotza beti berbera, tona batek ez du histu!
Oxobi. Zazpiak bat, 1910

Ez bahaiz, eskualduna, lehen bezain handi
apaldu gabe zutik bederen egon hadi.
Odolez eta fedez beti berdin garbi
beti tink’ atxikia hire eskuarari.
Zaldubi. Gauden gu eskualdun, 1893

Gabiltzan zutik, buruak goitituaz, harrokeria gabe baina gogor, arrazoia banderatzat degula.
Pedro M. Otaño. Zutik, 1904
[Buenos Airesko Laurak Bat euskaletxearen egoitza berria mustu zeneko diskurtsoa. La Vasconia, 1904-11-20]

Asko da nagitasunez, asko da makurtzez, aspertu gera eskatzez zor zaiguna. Hartu dezagun gerok, berdin gurea da eta!
Pedro M. Otaño. Zutik, 1904
[Buenos Airesko Laurak Bat euskaletxearen egoitza berria mustu zeneko diskurtsoa. La Vasconia, 1904-11-20]

Ez degu ikusten, zenbat eta gehiago makurtzen geran, orduan eta karga gehiago botatzen digutela bizkarrera?
Pedro M. Otaño. Zutik, 1904
[Buenos Airesko Laurak Bat euskaletxearen egoitza berria mustu zeneko diskurtsoa. La Vasconia, 1904-11-20]

Zeratarako izan honen umilak, ume-hilak bagina bezela?
Pedro M. Otaño. Zutik, 1904
[Buenos Airesko Laurak Bat euskaletxearen egoitza berria mustu zeneko diskurtsoa. La Vasconia, 1904-11-20]

Bai, iritsi da ordua zutitzeko, hobeto ezagutu gaitzan munduak.
Pedro M. Otaño. Zutik, 1904
[Buenos Airesko Laurak Bat euskaletxearen egoitza berria mustu zeneko diskurtsoa. La Vasconia, 1904-11-20]

Esaten da gutxi gerala euskaldunak, beragatik izan behar degu alkar maiteago. Urre gutxik gehiago balio du harri kozkor eta zaborreria askok baino.
Pedro M. Otaño. Zutik, 1904
[Buenos Airesko Laurak Bat euskaletxearen egoitza berria mustu zeneko diskurtsoa. La Vasconia, 1904-11-20]

Galtzen bada, geure erruz izango da. Orain arte galdu dana be geure erruz galdu da. Geuk galduko dogu edo geuk irabaziko dogu.
Kirikiño. Edo geuk edo iñok ez, 1920

Euskerea inok ez dau jasoko geuk euskaldunok jaso ezik. Geuk gura badogu, bai, jasoko da, eta biziko da, erdaldun guztiak bere aurka egon arren be.
Kirikiño. Edo geuk edo iñok ez, 1920

Guk inoiz esaten dogunean “geure euskerea”, “geure” horretako “geu” horregaz adierazten dogu “Euskal Herria”, “euskaldun guztiok” batera, ez jeltzaleak bakarrik, gazbakoren batzuk aditu daben lez.
Kirikiño. Euskaldun ikurra, 1914

Ehun euskaldun huts bizi diran lekura sartu badaitez zortzi bat atzetar, laster ikusiko dozuez euskaldun makalak erderaz hitz egiten, mordoiloka bada be, atzetarrak, barriz, ezer ikasi ez dabela euskeraz.
Kirikiño. Orfeon Euskaria Gallartan, 1913

Euskotarrak jarraitzen dabe espainiar eta frantziatarren bideetatik gauza asko eta askotan, gauza txar gehienetan.
Kirikiño. Norberen izkuntza zaindu bearra, 1913

Baldin egin baliz euskaraz hanbat liburu, nola egin baita latinez, franseses, edo bertze erdaraz eta hitzkuntzaz, hek bezain aberats eta konplitu izanen zen euskara ere, eta baldin hala ez bada, euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak.
Axular. Gero, 1643

Arrano horiek, aztaparrez hartu nahi laizkigukete gure haurren arimak, gure gazteen bihotz garbiak, gure sineste azkarrak, eskualdun ohitura guziak. Eskualdun makilak eskuan, oro bihurturen gitzaikote arranoeri. Eta oroit beti, ahari hilari baizik ez diola arranoak begirik edekitzen sekulan. Ez gira hilak oraino eskualdunak, eta beraz: kontu, arranoak!
Jean Barbier. Supazter xokoan, 1924

Eskual Herria, euskaldunak, ainitz aipatuak dira aspaldi huntan; soberaxko beharbada, edo bederen, guk nahi ez bezala.
Jean Barbier. Supazter xokoan, 1924

Gogo-alferkeria horrexek betiko gure herria suntsituko du.
Andima Ibinagabeitia. Gernika, gure aldizkaria, 1953

Gure baitan daukagu izurririk kaltegarriena, gure hizkera auzian kalte eta hondamendi guztien iturria: alferkeria, nagikeria, etsipena.
Andima Ibinagabeitia. Euskararen auzia, 1953

Jende gazteak, eta bereziki eskualdunak, bere baitarik emanak baitira gudura, eta gatazkara.
Sarako Etxeberri. Eskual Herriko gazteriari, 1718

Lo daude erne behar duten guziak, sorrak eta gorrak, hotzak eta motzak: motelak eta gatzik bageak dirade.
Manuel Larramendi. Gandarari egindako gutuna, 1763

Euskaldunai egoki edo harriari, hainbat dezu.
Manuel Larramendi. Gandarari egindako gutuna, 1763

Makur gerade gaur euskaldunak, erruki gaitu munduak!
J. M. Iparragirre. Euskaldunen gauzik maitena, 1879

Guk euzkotarrok odolean halako filosofo parrastada bat edo badogula uste izaten dot nik inoiz… Horra hor, bape igarri barik hasi nazala neu be filosofietan sartzen. Jaunak gabon gagizala, ene!
Kirikiño. Amerikako izpar batzuk, 1914

Euskalduna ez da ikaratzen oinez ibilteko, enda ona dauko horretarako, jatorriz da ibiltaria. Batez be, euskaldunak badauko musturra non busti, ez da behingo-behingoan ukatuta geldituko.
Kirikiño. Urkiolako erromeria, 1913

Euskaldunok hain baikera alkar zurikatzeari ez-emanak, gutxitan inork eskeiniko digu, hemen, nekatuaren suspergarritzat, ederretsi-hitztxo baten gozoa bederik.
Xabier Lizardi. Gure baratzatxoa, 1930