Beti dago aitzakiaren bat
Gorka Arrese
Ez dut uste Euskadi Sari erabat duina eta erabat aintzat hartua izateko aukera ere galdutzat eman behar dugunik. Gure literaturak Nazio Saria behar du. Denontzat agurgarria eta onargarria.
Fito Rodriguez
Eskuinekoak zein ezkerrekoak, kritikoak zein akritikoak, gure literaturaren patuaz arduratzen diren guztiak ez baina ez gutxi bat etorri dira azken urteon letren sari nazionala behar dugulako aldarrian.
Euskal Herria zatitzen duen EAEko estatus hau gainditu behar dela diotenek ere sari nazionala behar dugula argudiatzen dute, eta sari hori Euskadi Saria da, antza. Euskadik Euskal Herria ordezkatzea ez da horren larria beraz literaturaren kontu honetan. Badakigu kulturan, politikan ez bezala, posible izaten dela adostasun bat. Horren alde egiten du EAEko gobernuak bere eskumenean edukitzea euskara, eta euskara ofiziala izatea Euskadi osoan, Nafarroan ez bezala, Iparraldea ez aipatzearren. Nafarrak saritu izan dira, espainiarrak ez diren nafarrak barne. Euskal Herri mailako Euskadi bat daukagu beraz, bat behintzat bai.
Goncourt Sarian 50 (berrogeita hamar) euroko txekea jasotzen du irabazleak. Nobelak hobesten dituen sari honek metafora maite du: irabazia, benetako saria –Goncourt-ean bezala gainerako sari ospetsuetan– liburuaren salmentan dago, sariak lantzamendua suposatzen duelako, aldez aurretiko publizitatea daukalako, eta Frantziak badaukalako bizitza literario bat, bere mondanité xarmantak eta guzti, alegia, bizitza ez ezik bizimodu literarioa ere bai, urtero errepikatzen dena reentré litteraire delakoarekin, ikasturte hasierarekin (kazetariek dioten moduan).
Euskadi Sarian 18.000 euro irabazlearentzat. Liburuarentzat…
Liburuak egin dezala betiko bide tristea, bera ere triste “Euskadi Saria” dioen faja ipinita. Zenbat salduko du? Iritsiko da institutuetara? Ahituko ote da edizioa? Zenbat berrinprimatu? Ez ote zaigu erdia (eta gehiago) almazenean higatuko?
Itzulpena ordaindua du, ordea, Euskadi Sariak.
Baina zertarako itzultzen gara/dugu, esate baterako, euskal ipuinaren antologia Renoko Unibertsitatean publikatzen baldin bada ingelesez, literatura zirkuituetatik kanpo, euskal ipuina fakultatean ikertzeko bitxikeria balitz moduan?
Ez daukagu sarerik gure literatura munduan zabaltzeko.
Gurea kanporako itzultzea alferrikako lana da sistema internazionalean txertaturik ez bagaude.
Euskadi Sariak itzulpenerako ematen duen diru-poltsa (helburu onez eta asmo jatorrez ezarria, ez dago zertan duda egin) kontrakarrean dago nazionalaren kontzeptua bereganatua lukeen sari batekin. Benetako nazio bateko saria edo nazio bateko benetako saria izatearen kontzeptua bereganatua balu, Buenos Airesen edo Madrilen, Parisen edo Montrealen kokatuko lituzke liburu sarituen itzulpenak, eta ez Baionan edo Donostian, orain bezala.
Zergatik behar dugu sari nazional bat?
Ez literatura azkartuko duelako, ez irakurketa suspertuko duelako.
Ezkerrekoak zein eskuinekoak, poetak zein saiakeragileak bat egiten dituen premia larri hori ikertzen saiatu naiz, eta ez dut arrazoi literariorik aurkitu, ezta sozio-kulturalik ere. Bai, badago banitate pertsonala ere, baina horren ugaria da non ez den posible idazle banidoso guztiek pentsatzea Euskadi Saria irabaziko dutela noiz edo noiz, jakin beharko lukete ez dela matematikoki posible.
Saria hautaketa bat da. Letren selekzioa da. Euskaldunok nazioa bagina bezala azaldu ahal izateko tresna.
Literatura dinamiko bat daukaten hizkuntzek ez daukate Sari Nazionala literatur sari nagusitzat: Frantzian, Italian, Portugalen, Bretainia Handian, Alemanian… bestelakoak izaten dira kreditu apur bat daukaten sariak.
Hizkuntza horiek estatu bana daukate ordea, edo bina, edo…
Euskarak ez du estaturik, nazio izateko ere lanak.
Horregatik behar dugu: pertsonala barik, nazionala delako banitatea. Nazio bat ez garelako, alegia, behar dugu sari nazionala.
Noizbait nazioa izango gara, eta orduan ez dugu sari nazionalaren premiarik edukiko.
Orduan literatura nazionala beharko dugu.
Beti dago aitzakiaren bat.