sariak soberan
Sariak erlatibizatu egiten ditut beti, etortzen badira ongi etorriak izan daitezela, baina, hemen, benetako irakurle zirkuitu indartsua balego, sariak soberan egongo lirateke. (Jokin Muñoz. Beterriko Liburua, 2008ko ekaina).
Ekaina, 2008
bultzaka
Kanonizazio prozesu literarioaren atzean beti baldin badago indar bat bultza egiten, egungo egoera literario nahasia ulertu nahi badugu, hasi beharko genuke ere galdekatzen zein indar dagoen kanonizatzeko bidean dauden gure idazle potoloenen atzean bultzaka. Hau da, gure sistema literario nerabea ote da idazle hauek kanonizatzen dituena ala beste nonbaitetik (gurea ez den sistema indartsuago batetik, espainiar sistemaz ari naiz, noski) dator bultzada? Nik uste lehia bat dagoela arlo horretan eta askotan kanpoko bultzada barnekoa baino indartsuagoa dela, hots kanpokoen ikuspegitik irakurtzen ditugula gure autoreak, geure epaitzeko ahalmenean sinetsiko ez bagenu bezala, geure behar literarioen kontzientzia garbirik ez bagenu bezala. (Ur Apalategi. Iragana bihar, Argia, 2008-06-29)
zorionekoak
Nik beti esaten dut euskal itzultzaileok zorionekoak garela. Munduko literatura itzultzaile guztien ametsa jarri digute aurrean: klasikoak itzultzea. (Maria Garikano. El Diario Vasco, 2008-06-23)
irakurleen indiferentzia
Itzulpengintzaren arazorik handiena irakurleen indiferentzian ikusten dut. (Maria Garikano. El Diario Vasco, 2008-06-23)
sinesgarri, indartsu, nagusi
Ikusi dugu [Euskadi] literatura sariak beharrezkoak direla, beste herri guztietan ere badaudelako. Haiek antolatzeko ardura Jaurlaritzari dagokiola uste dugu, eta argitaratzaileen elkartetik ondo ikusten dugu eta horren alde gaude. (…) Epaimahai sinesgarri eta indartsua osatu behar da. Jarraipena izan dezan eta erabakiak hartzeko nagusi izan dadin. (Jose Mari Sors, Elkar-eko zuzendari nagusia. Berria, 2008-06-19)
formula sinplista
Bihar hilabete argitaratu zen albiste baten arabera [Berria egunkarian], bertoko unibertsitateko irakasle batek zera esan zuen kazetariak artez idatzi bazuen: “Arazoa irakurle eskasiak baino gehiago jende guztia idazle izateak sortzen duela uste du Mari Jose Olaziregik”. Zelan ez gara orain arte horretaz ohartu! Formula oso sinplea da: idazle gutxiago = irakurle gehiago. Prestigiatu ditzagun sariak, prestigiatu ditzagun sariak ematen dituztenak, prestigiatu ditzagun sariak irabazten dituztenak, eroan ditzagun antologiaz antologia munduko Reno guztietara eta euskaldunek gehiago irakurriko dute euskaraz. (Gotzon Barandiaran. Gu ez gara sektorekoak, antza, Berria, 2008-06-19)
irakurleen krisia
Krisia ez dago sorkuntzan. Idazleak asko dira, onak eta gazteak, eta emakumeak sartzen ari dira. Kalitate handiko jendea idazten ari da. Krisia irakurleena da. (Jose Mari Sors, Elkar-eko zuzendari nagusia. Berria, 2008-06-19)
bitartekarien industria (3)
Orain artekoak [subentzioak] arriskua zeukan, argitaratzea laguntzen zuelako. Baina agenteak egotea nahi badugu, horiek laguntza behar dute, arriskuak hartu behar dituztelako merkatuan. Hori da orain aldatuko dena. Horrek zer esan nahi du? Produktua lagundu baino gehiago, kultura industria lagunduko dutela. (…) Enpresa guztiek bezala, maileguak ditugu, kredituak, laguntzak. Beste industria arloetako tratamendu bera behar dugu. (…) Ezin da kultur industria garatu kulturatik bakarrik. (Jose Mari Sors, Elkar-eko zuzendari nagusia. Berria, 2008-06-19)
bitartekarien industria (2)
Dirua industriarako da. Eta zer da industria? Idazlea industriaren parte da?, eta irakurlea? Zergatik nahasten ditugu industria eta literatura sektorea-sistema? (Gotzon Barandiaran. Gu ez gara sektorekoak, antza, Berria, 2008-06-19)
errentagarritasuna (2)
Datu erlatiboetan oso ondo gaude. Gaur egun batez besteko argitaraldia 1.500 alekoa da; eta haur eta gazte literaturan 2.000 alekoa. Espainian 4.000 alekoa da batez beste, eta duela urte batzuk 8.000koa zen. Frantzian 15.000 argitaratzen zituzten garai batean, orain 6.000. Arazoa, hala ere, errentagarritasuna da. Arazoa da 1.500tik jaistea arazo larria dela. Hau da, besteentzako larria dena, guretzat hil ala bizikoa dela. (Jose Mari Sors, Elkar-eko zuzendari nagusia. Berria, 2008-06-19)
analfabetizazioa
Jaurlaritzak eta bestelako erakundeek argitaratu ohi dituzten datuen arabera, plazerez eta plazerarengatik euskarazko literaturarik irakurtzen ez duen gizarte batean bizi omen gara. Hezkuntza-sistemaren baitan daudenek irakurtzen omen dute, eskolarako. Aldiz, aisian, denbora libretan, gutxik itzaltzen omen du telebista, paper zuriaren gaineko narrazio bati ekiteko. Poesia, teatroa eta saioa saldu ere ez ei dira egiten. Eztabaida ez da autore baten literatura bai, eta bestearena ez. Eztabaida da aro zibernetikoaren garaian, oinarrizko alfabetizazioak hutsune nabariak dituen mundu batean bizi ote garen. (Jose Inazio Basterretxea. Morfinazko lubakiak, Argia, 2008-06-15)
bizirauteko titulua
Entzun dut urduritasunaren poesia jarri dela modan, lehen esperientziarena jarri zen modu berean. (…) Zer nobedade eskaintzen duen lirikamodu berri honek? Deusik ez. Bizirauteko besterik ez dute asmatu titulu ponpoxoa. (Karlos Linazasoro. El Diario Vasco, 2008-06-14)
bitartekarien industria (1)
Administrazioaren aldetik ere, beti dago industriari laguntzeko joera bat: “Industria indartzen baduzu, kultura indartzen ari zara”. Eta egiaz indartzen ari zarena bitartekaria da. Benetan kultura bati osasuntsu eusten diotenak artistak dira, eta ez naiz nekatuko hori esaten, nahiz eta ematen duen ez duela inork entzuten. (…) Gu gara kulturaren lehen sektorea. Hots, hirugarren sektorearen barruko lehen sektorea, eta lehen sektore guztiek pairatzen dituzten gabezia edo presioak pairatzen ditugu. (Mikel Markez. Berria, 2008-06-11)
Gutun ageria idazle israeldar bati
Koldo Izagirre
Amos Oz miretsia:
Zure literatura miretsiko ez banu ere, idazle miresgarria izanen zinateke niretako, Europalde honetan Irak inbaditu aurretiko “Gerrari ez” pankarta haiek eskegiak zeuzkaten balkoietara behatu eta futbol talde baten banderolak ikusirik gerraondoko Irak espoliatu hau baitatorkit gogora…
“Ez naiz ohiko bakezale europarra, gaitzik handiena gerra dela uste duten horietakoa. Nire hiztegian gerra izugarria da, baina gaitzik handiena erasoa da”.
Kuraia behar da israeldarra izanda horrelakoak adierazteko Israelen, gatazkaroko literatura zintzoaren adibide bikaina ematen diguzu.
errentagarritasuna (1)
Kontua da gure egileetako batek nobela duela esku artean, eta lehen atala eman duela amu gisa euskal argitaletxeetara. Eta erokeria dirudien arren, batek erantzun omen du: “Kosta ahala kosta, geuk argitaratu behar dugu liburu hori”. (…) Beste idazle engaiatu bati aipatu nion albistea, eta zuri-zuri jarri zituen begiak esana entzundakoan. (…) Minutu batean pentsatu eta gero esan zuen: “Zergatik ez? Ez zait gaizki iruditzen”. Erran nahi baita, ez zaiola gaizki iruditzen euskal idazle batek (ere), ahal duen dirurik handiena ateratzea bere liburu batekin. Errentagarritasuna bilatzen saiatzea, alegia. Eta niri ere ez: ez zait batere gaizki iruditzen, gauzak dauden daudenean. Jakinekoa baita, gainera, editore batek diru dezente ordaintzen badu liburu batengatik, huraxe saltzen saiatu beharko duela lehenbizi eta, beraz, promozio eta ibilera hobea izango duela liburu horrek balizko erroten artean. (Hasier Etxeberria. Txori handiak, Alua mundua!, 2008-06-10)
birmoldaketa
Gero eta maizago entzuten da birmoldaketa egin beharra dagoela idazleen artean, jende gehiegi dagoela. (…) Argitaratzea lortzen duen jende asko lortu dugu eta hori, berez, ez al da poztekoa? Gainera, sistema orekatu bat ezin da hiruzpalau izenen gainean oinarrituta egon. Ikusi dugu horrek zer gaitz ekarri duen urteetan. Krisia, egotekotan, ez dago literaturan, ustezko irabazietan baizik. Liburua editatzeak kostu ekonomiko handia du, eta noski, hor piztu da kezka. (…) Uste dut kezka merkantilista sormenezkoa bihurtu nahi dela. (Iñigo Aranbarri. Argia, 2008-06-08)
liburu salduena
Liburuzale batek nola erabiliko du “liburu salduena” formula? Hori salmenta gune handietako formula da, beldur naiz liburuzaleak ez ote diren erortzen ari azalera handiko denden logikan. “Salduena” horrek esan nahi du hori salduko dutela, ez beste bat; hemendik urte batzuetara hamar titulu salduko direla, bakoitzetik ikaragarri, baina hamar. Besteak ez dira salduko, baina apaletan ere ez dira jarriko. Idazle gehiegi dagoela? Hasi da garbiketa. Literaturari kalte egiten dioten terminoak erabiltzen ari gara. (Iñigo Aranbarri. Argia, 2008-06-08)
laissez faire
Horrek benetan erretzen nau: boterearen aldetik saltzen ari den satisfazioaren kultura. “Munduko tokirik ederrenean bizi gara, munduko industriarik onena dugu, hemen baino hobeto ez da inon jaten, munduko jenderik onena dugu…”. Munduko zilborra gara. Ez dago inongo autokritikarik. Aparatu politikoak, gaizki egin arren, ez dizu inoiz akatsik onartzen. Nola bada, “jendeari konfiantza eman behar bazaio”. Txarrena da, intelektualtasuna ere, berez sistema horren akuilu izan behar lukeena, erdi erosia dagoela. Akuilu baino, miss. Mezua, entzuten dugu zein den: “Denok elkarren lagunak gara, kritikoak izan zaitezkete, baina ez pasa”. Munduan beste asko lez, askoz errazagoa da denontzat erdi isilik, erdi lo egotea. Laissez faire, laisser passer. (Iñigo Aranbarri. Argia, 2008-06-08)
gure klasikoak
Ez dakit inoiz autore benetan unibertsalik izatea lortuko dugun, baina klasiko “nazional” duinak lortzeko bidean gara. Pena bakarra zera da, oraindik berriegiak direla biharko gure klasikoak, eta bizirik dirautela berauen autore gehienek. Lehenbailehen hil daitezen itxarotea baino ez zaigu geratzen. Esaterako, berak eskatu moduan lurpean gordeko dugun egunean bertan proposatuko diot Euskaltzaindiako literatur batzordeari Txomin Agirre eleberri sariari Ramon Saizarbitoria izena jartzea. (Ur Apalategi. Hil daitezela lehenbailehen…, Argia, 2008-06-08)
sarien lehen helburua
Sariketen lehen helburua sariak ematen dituen erakundearen irudi ona ematea da. (Harkaitz Zubiri. Berria, 2008-06-04)
bi gauza ezberdin
Idazle batek beste batek baino sari gehiago eskuratuko ditu, baina horrek idazletzari begira gutxi esaten du. Azken batean, idaztea eta saria irabaztea bi gauza guztiz apartekoak dira, ez dute elkarrekin zer ikusirik. Biek estimulu eta interes desberdinei erantzuten diete. (Xabi Borda. Berria, 2008-06-04)
argitaratzeko erraztasunaz
Gaur hemen editorialetan argitaratzeko ez dago inongo arazorik. Ez da ate asko jo behar. (Uxue Apaolaza. Berria, 2008-06-04)
boterea-dirua-hitza
Euskal literaturak erretratatzen duen gizartean, gizonek dute boterea eta dirua, eta baita hitza ere. (…) Euskal literaturaren errealitatean gizonezkoak dira idazle gehienak (eta baita editoreak ere). (Ainara Gorostizu, kazetaria. Dena eta kontatzen dena, Berria, 2008-06-03)
bigarren mailakoak
Emakumeak emakume izatearen kontzientzia hartu duelako, harritu egiten da bat euskal literaturak zenbaitetan emakumea, oraindik ere, nola erretratatzen duen ikustean. Senidetasun lotura, lotura profesional eta nola ez, lotura sentimentaletik harago, emakumezko pertsonaiak oraindik ere oso bigarren mailako direla ikustean. (…) Errealitatearekin bat egiten ez duen irudia ematen du euskal literaturak generoari dagokionez. Emakumeari dagokionez, eta ondorioz, ziurrenik, gizonezkoari dagokionez ere bai. (…) Emakumezkoak amaren rolean (edo emaztearen, maitalearen, arrebaren rolean…) bakarrik agertzen dituen literaturak ez du gaur egungo gizartea islatuko. Eta gizonezkoak aitaren (senarraren, maitalearen, nebaren…) rolean ere agertzen ez dituen literaturak ez du gaur egungo gizartea islatuko. (Ainara Gorostizu, kazetaria. Dena eta kontatzen dena, Berria, 2008-06-03)
anbizio konplexua
Literatura txikiek badute mundura konplexuekin bezala aurkezteko ohitura. Nik uste dut oso anbizio handiz jardun behar dutela euskal idazleek eta euskal erakunde literarioek. Daukatena ona dela sinetsi behar dute. Eta nik dakidala, orain arte, politikoek ez dute horretan gehiegi sinetsi. (Mari Jose Olaziregi. Argia, 2008-06-01)
ez usteltzeko jauzia
Zergatik ez da, goi mailako itzultzaile ikasketak izanik, beste unibertsitate batzuekin akordiorik erdietsi euskara-beste hizkuntza baterako itzultzaileak prestatu eta itzulpenak egiten hasteko? Zergatik ez dira atzerriko argitaletxeak halako kongresu batera gonbidatzen hemengo argitaletxeekin harremanetan jarri eta itzulpen-argitarapena errazteko? Zergatik ez da Eusko Jaurlaritza urtean behin edo Madrilera eta Parisera erromeriyan abiatzen Euskal Astean hemengo kulturaren aurkezpena egitera? Badakit, galdera gehiegi. Baina iruditzen zait kanporako jauzi hori derrigorrezkoa dugula, bestela usteldu eginen gara. (Juanjo Olasagarre. Katalunia, Argia, 2008-06-01)